Achtergrond uitspraken EU-hof

Vrije advocaatkeuze in beroep

In de uitspraak van 7 november 2013 boog het Europese Hof van Justitie zich over een geschil tussen DAS en een verzekerde, die zich in een gerechtelijke procedure wilde laten bijstaan door een door hemzelf gekozen advocaat. DAS stemde ermee in dat de verzekerde een gerechtelijke procedure voerde, maar was slechts bereid rechtsbijstand te laten verlenen door haar eigen werknemers. DAS verwees naar de verzekeringsovereenkomst, waarin was opgenomen dat rechtsbijstand in beginsel wordt verleend door werknemers van DAS. Ook was in de overeenkomst bedongen dat de kosten van rechtsbijstand van een door de verzekerde vrij gekozen advocaat of rechtsbijstandverlener slechts vergoed kunnen worden als DAS van mening is dat de behandeling van een zaak aan een externe rechtshulpverlener moet worden uitbesteed.

Het Hof van Justitie oordeelde dat artikel 4, eerste lid, van richtlijn 87/344 zich verzet tegen hetgeen DAS in de verzekeringsovereenkomst had bedongen. In het eerste lid van artikel 4 van de richtlijn is neergelegd dat in een overeenkomst inzake rechtsbijstandverzekering uitdrukkelijk moet worden bepaald dat indien een advocaat wordt gevraagd de belangen van de verzekerde in een gerechtelijke of administratieve procedure te verdedigen, te vertegenwoordigen of te behartigen, de verzekerde vrij is om deze advocaat te kiezen. Blijkens artikel 4 en de considerans van de richtlijn heeft een verzekerde er, zo overwoog het Hof, belang bij dat hij in het kader van gerechtelijke of administratieve procedures zelf een advocaat kan kiezen. De vrije advocaatkeuze van de verzekeringnemer kan dan ook niet worden beperkt tot de situaties waarin de verzekeraar besluit dat een externe rechtsbijstandverlener in de arm moet worden genomen. Ook kan de vrije advocaatkeuze niet worden beperkt tot gerechtelijke of administratieve procedures waarvoor rechtsbijstand naar nationaal recht verplicht is, zo oordeelde het Hof. Dit betekent dat een verzekerde recht heeft op vrije keuze van een advocaat in procedures waarbij in Nederland geen bijstand door een advocaat verplicht is, zoals de beroepsprocedure bij de bestuursrechter en de procedure bij de kantonrechter.

Vrije advocaatkeuze in bezwaar

De uitspraak van 7 april 2016 ging over de vraag hoe het begrip “administratieve procedures” in artikel 4 van richtlijn 87/344 moet worden uitgelegd. Het Europese Hof van Justitie boog zich over deze vraag naar aanleiding van een geschil tussen Achmea en een verzekerde, die in een bezwaarprocedure een gespecialiseerde advocaat van zijn keuze wilde inschakelen. Achmea weigerde dit, omdat de bezwaarprocedure volgens haar geen administratieve procedure in de zin van richtlijn 87/344 is. Het begrip “administratieve procedure” zou enkel gerechtelijke procedures in bestuursaangelegenheden omvatten.
Het Europese Hof van Justitie overwoog dat de beperkte uitleg die door Achmea werd bepleit de uitdrukking “administratieve procedure” haar betekenis zou ontnemen. Ook overwoog het Hof dat volgens vaste rechtspraak voor de uitlegging van een bepaling van Unierecht niet alleen rekening moet worden gehouden met de bewoordingen van die bepaling, maar ook met de context en de doelstellingen die de regeling waarvan zij deel uitmaakt, nastreeft. In dat verband bracht het Hof in herinnering dat richtlijn 87/344, en in het bijzonder artikel 4 van de richtlijn, tot doel heeft de belangen van de verzekerde ruime bescherming te bieden. Dit staat in de weg aan een restrictieve uitleg van artikel 4 van de richtlijn. Het Hof van Justitie oordeelde dan ook dat artikel 4, eerste lid, van de richtlijn aldus moet worden uitgelegd dat het daarin opgenomen begrip “administratieve procedure” mede omvat de fase van bezwaar bij een bestuursorgaan waarin dat orgaan een voor beroep in rechte vatbaar besluit geeft. Bezwaarprocedures in het bestuursrecht gelden dus als administratieve procedures. Dit betekent dat een verzekerde in een bezwaarprocedure het recht heeft om zelf een advocaat te kiezen.

Naar aanleiding van deze uitspraak heeft DAS een artikel op haar website geplaatst, waarin zij aangeeft de uitspraak te respecteren. DAS zal verzekerden wijzen op de mogelijkheid om een externe advocaat te kiezen. Als een verzekerde van die mogelijkheid gebruik maakt, vergoedt DAS de redelijke en noodzakelijke kosten van de advocaat.